1.Đại cương
Thoái hóa cột sống thắt lưng (Spondylosis hoặc Oteoarthritis of lumbar spine) là những bệnh của khớp và cột sống mạn tính, đau và biến dạng, không có biểu hiện viêm. Tổn thương cơ bản của bệnh là tình trạng thoái hóa của sụn khớp và đĩa đệm (của cột sống), phối hợp với những thay đổi ở phần dưới sụn và màng hoạt dịch.
2.Thoái hóa cột sống thắt lưng có nguy hiểm không?
Bệnh tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng bệnh có thể gây ra rất nhiều những hệ lụy nếu người bệnh không điều trị bệnh kịp thời.
- Khi quá trình thoái hóa cột sống diễn ra, ban đầu cơ chế tự lành của cơ thể bằng cách bù đắp lâu dần sẽ khiến cho các đốt sống hình thành gai xương, các gai này có thể lớn dần và đâm vào vào các mô mềm bao quanh cột sống. Từ đó, sẽ dẫn tới tình trạng đau nhức tê buốt, gây hạn chế vận động.
- Thoái hóa cột sống thắt lưng có thể dẫn tới tình trạng đau thần kinh tọa. Bởi tình trạng cột sống thoái hóa lâu ngày sẽ dẫn tới việc chèn ép lên dây thần kinh tọa, các cơn đau, tê buốt sẽ lan dần xuống dưới mông, bắp chân, cổ chân và bàn chân, những nơi mà dây thần kinh tọa đi qua.
- Có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm: Khi mắc phải bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng, các đốt sống, đĩa đệm dần cũng bị thoái hóa và đĩa đệm lúc này có nguy cơ thoát vị ra phía ngoài. Chỉ cần những vận động mạnh như mang vác đồ, tập luyện thế theo cũng có thể khiến cho bao xơ bị thoát ra ngoài.
- Biến dạng cột sống là một trong những triệu chứng của bệnh thoái hóa cột sống lưng có thể gặp phải nếu người bệnh không được điều trị bệnh một cách kịp thời. Nếu tổn thương cột sống kéo dài ngoài việt biến dạng cột sống thì bệnh có thể gây tổn thương tới dây thần kinh và có thể dẫn tới bạn liệt.
Thoái hóa cột sống thắt lưng có nguy hiểm không? Câu trả lời là có, để hạn chế thấp nhất những nguy hiểm có thể xảy ra thì người bệnh cần phải điều trị bệnh càng sớm càng tốt.
3.Nguyên nhân gây bệnh
Thoái hóa cột sống là hậu quả của nhiều yếu tố: tuổi cao; nữ; nghề nghiệp lao động nặng; một số yếu tố khác như: tiền sử chấn thương cột sống, bất thường trục chi dưới, tiền sử phẫu thuật cột sống, yếu cơ, di truyền, tư thế lao động …
Do tình trạng chịu áp lực quá tải lên sụn khớp và đĩa đệm lặp đi lặp lại kéo dài trong nhiều năm dẫn đến sự tổn thương sụn khớp, phần xương dưới sụn, mất tính đàn hồi của đĩa đệm, xơ cứng dây chằng bao khớp tạo nên những triệu chứng và biến chứng trong thoái hóa cột sống.
4.Chẩn đoán
3.1.Triệu chứng lâm sàng thoái hóa cột sống lưng:
Có thể có dấu hiệu cứng cột sống vào buổi sáng. Đau cột sống âm ỉ và có tính chất cơ học (đau tăng khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi). Khi thoái hóa ở giai đoạn nặng, có thể đau liên tục và ảnh hưởng đến giấc ngủ. Bệnh nhân có thể cảm thấy tiếng lục khục khi cử động cột sống.
Đau cột sống thắt lưng do thoái hóa không có biểu hiện triệu chứng toàn thân như sốt, thiếu máu, gầy sút cân. Nói chung bệnh nhân đau khu trú tại cột sống. Một số trường hợp có đau rễ dây thần kinh do hẹp lỗ liên hợp hoặc thoát vị đĩa đệm kết hợp. Có thể có biến dạng cột sống: gù, vẹo cột sống. Trường hợp hẹp ống sống: biểu hiện đau cách hồi thần kinh: bệnh nhân đau theo đường đi của dây thần kinh tọa, xuất hiện khi đi lại, nghỉ ngơi đỡ đau (Cộng hưởng từ cho phép chẩn đoán mức độ hẹp ống sống).
4.2.Triệu chứng cận lâm sàng thoái hóa cột sống lưng:
4.2.1. X-quang: có 3 dấu hiệu cơ bản
- Hẹp khe khớp khe không đồng đều, ở cột sống chiều cao đĩa đệm giảm, không bao giờ dính khớp.
- Đặt xương dưới sụn: phần đầu xương hõm khớp, mâm đốt sống có hình đậm đặc, căn quang nhiều, trong phần xương đặc thấy một số hốc nhỏ sáng hơn.
- Mọc gai xương: ở phần tiếp giáp giữa xương, sun và màng hoạt dịch; rìa ngoài của thân đốt sống, gai xương có hình thô và đậm đặc, một số mảnh rơi ra nằm trong ổ khớp hay phần mềm quanh khớp.
4.2.2. Chụp cộng hưởng từ cột sống (MRI): chỉ định trong trường hợp có thoát vị đĩa đệm.
5.Biến chứng thoái hóa cột sống thắt lưng
Một số những biến chứng mà người bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng có thể gặp phải nếu như bệnh không được điều trị một cách kịp thời và hiệu quả.
- Thoái hóa cột sống lưng có thể gây ra tình trạng biến dạng cột sống: Bệnh diễn ra trong thời gian dài sẽ khiến cho cơ thể người bệnh xuất hiện những cơn đau nhức dữ dội khi mà thời tiết trở lạnh. Đôi khi đau đến mức khiến cho việc vận động vùng cột sống gần như là không thể. Lâu dần sẽ dẫn tới biến dạng cột sống thắt lưng, cong vẹo cột sống,…
- Chèn ép đến các dây thần kinh: Tình trạng thoái hóa cột sống thắt lưng lâu ngày sẽ dẫn tới việc các rễ dây thần kinh sẽ bị chèn ép và có thể dẫn tới tình trạng những cơn đau nhức có thể lan xuống tới tận cùng mông và các chi dưới,… Nếu tình trạng này kéo dài và không có phương pháp chữa trị kịp thời sẽ có thể dẫn tới tình trạng đau nhức, co cơ, teo cơ, lâu dần sẽ dẫn tới tình trạng bại liệt.
- Chèn ép tủy thắt lưng: Đây là biến chứng nặng nhất của giai đoạn bệnh, người bệnh có thể bị tàn phế.
Tuy thoái hóa cột sống thắt lưng không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu người bệnh không được điều trị một cách kịp thời thì bệnh sẽ có thể gây ra nhiều những biến chứng nguy hiểm mà người bệnh không thể lường trước.
6.Nguyên tắc điều trị
– Điều trị theo triệu chứng (thuốc chống viêm, giảm đau, giãn cơ…) kết hợp với các thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm.
– Nên phối hợp các biện pháp điều trị nội khoa, vật lý trị liệu, phục hồi chức năng. Trường hợp có chèn ép rễ có thể chỉ định ngoại khoa.
BS.CKII.Trương Văn Lâm
Trưởng khoa Nội tổng hợp