BS Nguyễn Minh Tâm
Khoa Ngoại Thần Kinh – Lồng Ngực,
BVĐKTTAG.
Tai nạn giao thông (TNGT) ở nước ta, chủ yếu là TNGT đường bộ, gây ra những thiệt hại nặng nề về người và của. Khi xãy ra TNGT, số nạn nhân được sơ cứu tại chỗ rất ít, hoặc sơ cứu không đúng kỹ thuật…nên nhiều trường hợp tử vong đáng tiếc xãy ra hoặc để lại di chứng nặng nề cho nạn nhân.
Để nâng cao hiểu biết và kỹ năng sơ cứu ban đầu cho mọi người, BVĐKTT An Giang cung cấp các thông tin cơ bản về “Sơ cấp cứu tại chổ nạn nhân bị tai nạn giao thông”
Các bước thực hiện:
- An toàn hiện trường tai nạn:
- Xem, đánh giá nhanh hiện trường xung quanh tai nạn để đảm bảo sự an toàn. Các mối nguy hiểm từ hiện trường như cháy nổ bình nhiên liệu xe, …cần phải loại bỏ trước tiên.
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với chất thải, máu của nạn nhân… (nguy cơ mắc các bệnh lây nhiễm như HIV, viêm gan,…). Dùng găng tay, bọc nylong sạch…nếu phải tiếp xúc trực tiếp…
- Khi hiện trường an toàn, nhanh chóng xem, kiểm tra nạn nhân
- Không được vội vàng di chuyển nạn nhân trừ khi đó là trường hợp khẩn cấp đe doạ tính mạng.
- Chụp ảnh hiện trường (nếu được, nhằm cung cấp bằng chứng, thông tin cho cơ quan chuyên môn).
- Gọi số cấp cứu 115:
- Bình tĩnh gọi cấp cứu y tế: số 115. Mô tả: địa điểm tai nạn, số lượng nạn nhân, mô tả nạn nhân…Yêu cầu giúp đỡ và vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế.
- Gọi thêm người xung quanh đến cùng tham gia cứu nạn nhân.
- Thực hiện an toàn cho người cấp cứu:
- Cố gắng gỉải tán đám đông hiếu kỳ đứng xem, trấn an mọi người xung quanh và nạn nhân.
- Yêu cầu mọi người cùng hổ trợ giúp giải quyết an toàn hiện trường tai nạn.
- Đặt bảng; vật cảnh báo đoạn đường phía trước và sau tai nạn.
- Nếu được, nên di chuyển nạn nhân đúng cách vào lề đường hoặc lên vỉa hè trước khi tiến hành cấp cứu nạn nhân.
- An toàn cho nạn nhân:
- Đánh giá và xử trí ban đầu cho nạn nhân theo thứ tự A, B, C, D, E:
- A (Airway) # Đường thở
Giữ tư thế đầu nạn nhân thông thoáng đường hô hấp
+ Đánh giá xem nạn nhân có bị tắc nghẽn đường thở do máu chảy, răng gãy,…. Nếu có, phải lấy tay móc họng để lấy các dị vật đó ra.
+ Giữ đầu ở tư thế trung gian, không ngửa quá và cũng không gập quá. Hạn chế xoay lắc đầu tránh làm tổn thương thêm cột sống cổ nếu có.
- B (Breathing) # Hô hấp
+ Đánh giá nạn nhân có đang bị ngưng thở hay khó thở?
+ Nếu ngưng thở, phải tiến hành ngay hô hấp nhân tạo.
+ Nếu có khó thở, phải đặt nạn nhân ở tư thế đầu cao hơn ngực, tìm nguyên nhân gây khó thở như:
. Gãy xương sườn -> băng ép cố định,
. Vết thương ngực hở có phì phò khí -> băng bịt kín chổ phì phò,
. Vết thương ngực còn dị vật đâm chọt vào -> không được rút ra và quấn băng quanh chân dị vật rồi chuyển đến cơ sở y tế có thể phẫu thuật.
- C (Circulation) # Tuần hoàn
+ Đánh giá nạn nhân có đang bị shock không? Dấu hiệu shock: tay chân lạnh, vã mồ hôi, chóng mặt, khát nước, hoa mắt, lơ mơ, vật vã…Xử trí: cho nạn nhân nằm ngữa, đầu thấp, nơi thoáng mát…
+ Tìm nguyên nhân gây shock và xử trí:
. Vết thương ở tay chân chảy máu -> băng ép hoặc làm garo cầm máu.
. Gãy xương lớn như đùi, cẳng chân… -> cố định xương gãy.
- D (Disability) # Thần kinh
+ Đánh giá nạn nhân tỉnh hay mê? Cấu véo còn cảm giác không? Yếu liệt tay chân không?
+ Đánh giá vùng đầu:
. Vết thương đầu chảy máu -> băng ép cầm máu,
. Vết thương đầu có mô não lòi ra -> băng sạch che lại, không được băng ép,
. Có dị vật đâm kẹt -> không được rút ra tại hiện trường, băng quanh chân dị vật.
+ Nếu có tổn thương về thần kinh thì cần chuyển sớm đến cơ sở y tế.
- E (Exposure) # Bộc lộ toàn thân
+ Nới rộng áo quần, kiểm tra ghi nhận các thương tích toàn thân nếu có. Chú ý các vị trí áo quần thấm máu của nạn nhân.
+ Băng ép cầm máu nếu phát hiện ra vết thương. Không rút dị vật ra khỏi vết thương.
+ Nếu nghi ngờ có tổn thương cột sống cổ hoặc lưng -> bất động nạn nhân trên ván cứng.
+ Ở phụ nữ, cần lưu ý xem có thai hay không?
- Các bước kiểm tra:
- Kiểm tra tri giác của nạn nhân: vỗ nhẹ vào má và hỏi, nếu nạn nhân mê thì thực hiện quy trình A,B,C,D,E (như trên)
- Kiểm tra đường thở: lau sạch vùng họng miệng, để cổ ngữa thẳng, đảm bảo hô hấp tốt
- Kiểm tra hô hấp và tuần hoàn: đặt tai của bạn đến gần miệng nạn nhân để nghe hoặc cảm nhận tiếng thở, đồng thời nhìn ngực nạn nhân có biểu hiện hít vào thở ra hay không? Dùng ngón tay sờ lên cổ nạn nhân, kiểm tra mạch đập.
3 bước trên giúp đánh giá xem có cần tiến hành làm hô hấp nhân tạo cho nạn nhân không?
- Một số lưu ý an toàn khác cho nạn nhân:
- Tháo bỏ mũ bảo hiểm: khuyên không nên thực hiện tại hiện trường tai nạn nếu nạn nhân không khó thở, không cần can thiệp vào đường thở hoặc làm hô hấp nhân tạo. Nếu cần phải tháo mũ bảo hiểm thì cần tiến hành an toàn gồm:
+ 2 thì: Tháo mũ – Đặt nẹp cố định cột sống cổ.
+ 2 người phối hợp làm: một người giữ đầu và cổ nạn nhân cố định – người còn lại thực hiện tháo mũ, đặt nẹp cố định.
- Ghi chép thông tin nạn nhân, thông báo liên lạc với thân nhân, gia đình nạn nhân.
Tóm lại, thực hiện an toàn hiện trường, an toàn cho người cấp cứu và nạn nhân nhằm:
- Cấp cứu, giữ mạng sống nạn nhân là ưu tiên hàng đầu, giảm tổn thương thêm và tăng khả năng hồi phục sức khoẻ cho nạn nhân.
- Các bước thao tác bảo vệ, cảnh báo an toàn hiện trường, an toàn cho người cấp cứu và nạn nhân là những việc cần thiết trước khi cấp cứu nạn nhân. Vì người cấp cứu không an toàn thì không thể cứu được ai mà còn có thể nguy hại đến tính mạng mình.
Bài viết dựa theo “Hướng dẫn cấp cứu cơ bản tai nạn giao thông đường bộ”, Bộ Y Tế xuất bản năm 2013.