Trong số các biến chứng mạch máu nhỏ của bệnh nhân ĐTĐ týp 2 thì bệnh thần kinh ngoại biên (BTKNB) là một trong những biến chứng xuất hiện sớm, gặp với tỷ lệ cao. Biểu hiện tổn thương thần kinh ngoại biên khá kín đáo, thầm lặng song rất đa dạng, phong phú.
Các biểu hiện BTKNB kinh điển, thường gặp là rối loạn cảm giác, yếu cơ, teo cơ, loét do thần kinh. Biểu hiện và mức độ tổn thương thần kinh ngoại biên (TKNB) ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2 liên quan với nhiều yếu tố trong đó quan trọng là thời gian phát hiện bệnh và mức độ kiểm soát glucose máu dựa vào HbA1c.
1. Biểu hiện lâm sàng của tổn thương thần kinh ngoại biên
Một trong những biểu hiện tổn thương TKNB ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2 là rối loạn cảm giác mà chủ yếu là giảm cảm giác, bao gồm cảm giác chủ quan, cảm giác nông và sâu.
Tăng cảm giác ở chân cũng có thể gặp song với tỷ lệ thấp hơn. Khi rối loạn cảm giác, bệnh nhân thường biểu hiện dị cảm, tê bì hoặc cảm giác kiến bò. Đây là những trường hợp xuất hiện cảm nhận tê bì như kiến bò, kim châm, tăng lên về ban đêm thường hay kèm theo giảm cảm giác.
Tiến triển của triệu chứng này thường có xu hướng tăng dần. Những trường hợp chỉ có rối loạn cảm giác nhẹ thường khó nhận biết, rất dễ bị bỏ qua trong thăm khám. Cảm giác bất thường hay còn gọi là dị cảm một triệu chứng xuất hiện sớm, rất hay gặp trong bệnh đa dây TKNB nói chung.
Tùy từng bệnh nhân mà rối loạn cảm giác biểu hiện khác nhau, có thể ngứa râm ran như kiến bò, như kim châm, cảm giác rát hay lạnh cóng. Khi các rối loạn cảm giác lan lên đến đầu gối thì thường xuất hiện các tổn thương TKNB ở tay.
Tổn thương TKNB ở bệnh nhân ĐTĐ thường đối xứng, bao gồm cả thần kinh cảm giác và vận động trong đó rối loạn cảm giác thường xuất hiện sớm hơn các rối loạn vận động. Tổn thương đầu chi nhiều hơn gốc chi, chi dưới ưu thế hơn chi trên. Đây là những đặc điểm quan trọng giúp cho chẩn đoán bệnh dựa vào triệu chứng lâm sàng.
Bệnh TKNB do ĐTĐ thường biểu hiện rối loạn cảm giác sớm hơn, nặng hơn so với rối loạn vận động, sẽ không gặp biểu hiện rối loạn vận động tiến triển mà không có rối loạn cảm giác. Đây cũng là một đặc điểm giúp việc xác định các loại tổn thương TKNB ở bệnh nhân ĐTĐ.
Trong số các biểu hiện tổn thương thần kinh ở bệnh nhân ĐTĐ có một số trường hợp xuất hiện rối loạn dinh dưỡng. Biểu hiện rối loạn dinh dưỡng có thể gặp bao gồm da khô, rụng tóc và lông, móng tay, chân khô dễ gãy, nứt, đau nhức xương khớp. Tuy vậy đây là triệu những chứng ít đặc hiệu hơn. Teo cơ cũng là biểu hiện liên quan đến rối loạn dinh dưỡng. Teo cơ do tổn thương TKNB thường ở ngọn chi, có thể không giảm hoặc mất phản xạ gân xương nhưng những trường hợp kèm theo rối loạn phản xạ gân xương, rối loạn cảm giác, rung giật nhóm cơ lại hay gặp hơn. Teo cơ song các enzym của cơ lại ở mức bình thường. Các cơ dễ bị teo gồm các nhóm cơ ở bàn chân, cơ gian cốt, ô mô cái, ô mô út bàn tay.
2. Liên quan biểu hiện lâm sàng tổn thương thần kinh ngoại biên với thời gian phát hiện bệnh và HbA1c
Thời gian phát hiện bệnh dài hay ngắn thường là yếu tố nguy cơ với sự tiến triển và xuất hiện biến chứng của nhiều bệnh trong đó có bệnh ĐTĐ týp 2.
Mối quan hệ giữa biểu hiện dị cảm và giảm rung âm thoa ở bệnh nhân ĐTĐ týp 2 gặp với tỷ lệ cao hơn đối với những trường hợp kiểm soát HbA1c ở mức kém.
3. Kết luận:
Bệnh nhân có nhiều triệu chứng lâm sàng liên quan đến tổn thương thần kinh ngoại biên bao gồm biểu hiện rối loạn cảm giác, phản xạ, vận động, dinh dưỡng với các tỷ lệ khác nhau.
Rối loạn cảm giác chiếm tỷ lệ cao, rối loạn vận động chiếm tỷ lệ thấp hơn.
Tỷ lệ rối loạn cảm giác chủ quan gia tăng khi thời gian phát hiện bệnh kéo dài và kiểm soát HbA1c mức độ kém.
