Hội chứng bàn tay – bàn chân (Hand – foot syndrome (HFS)), còn được gọi là chứng ban đỏ lòng bàn tay – bàn chân, là một biến chứng phổ biến ở da, niêm mạc liên quan đến liệu pháp hóa trị trong ung thư đại trực tràng, ung thư vú… liên quan đến các thuốc hóa chất như Capecitabine, Docetaxel, Doxorubicin, Liposomal doxorubicin, Fluorouracil (5-FU), Paclitaxel, và một số thuốc nhắm trúng đích như: Regorafenib, Sorafenib, Sunitinib…
Mặc dù HFS không đe dọa đến tính mạng, nhưng nó có thể gây khó chịu và suy giảm chức năng cơ thể đáng kể, đặc biệt ở bệnh nhân cao tuổi và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và gián đoạn liệu trình điều trị ung thư. Tỷ lệ HFS phụ thuộc vào loại thuốc hóa trị được sử dụng, liệu trình điều trị, và thời gian điều trị.
HFS có mấy độ? Triệu chứng là gì?
| Độ | Triệu chứng | Hình minh họa |
| 1 | Rối loạn cảm giác / dị cảm, ngứa ran ở bàn tay và bàn chân. |   |
| 2 | Khó chịu khi đi lại và/hoặc cầm nắm đồ vật, sưng tấy, đỏ không đau. |  |
| 3 | Sưng đau và đỏ ở lòng bàn tay và lòng bàn chân, xung quanh móng tay và móng chân. |  |
| 4 | Đóng vảy, loét, phồng rộp, đau dữ dội. |   |
Phòng ngừa và điều trị, chăm sóc khi bị hội chứng bàn tay, bàn chân như thế nào?
Hội chứng bàn tay – bàn chân thường biểu hiện rõ rệt nhất trong vòng 6 tuần đầu tiên sau khi bắt đầu điều trị. Đối với hóa trị thông thường, hội chứng này có thể xuất hiện sau 2 đến 3 tháng. Nếu bạn phát hiện những triệu chứng sớm của hội chứng này, hoặc thấy triệu chứng tiến triển nặng lên, cần liên hệ ngay với Bác sĩ để được hỗ trợ cũng như tư vấn về cách điều trị và chăm sóc.
Các biện pháp áp dụng tại nhà:
- Thoa kem dưỡng ẩm có thể kèm thuốc chống ngứa nếu ban gây ngứa theo hướng dẫn của Bác sĩ.
- Sử dụng dầu gội trị gàu để làm giảm khó chịu da đầu.
- Mặc trang phục bảo vệ như áo dài tay, mang găng tay, vớ dày và đế lót giày.
- Tránh tắm nước nóng vì nhiệt độ cao có thể làm phát ban nặng hơn.
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng.
- Thoa kem chống nắng, đội nón, mũ rộng vành khi đi ra ngoài.
- Sử dụng xà bông nhẹ và tránh chất rửa tay có chứa cồn.
- Tránh các hoạt động tạo áp lực lên lòng bàn tay/chân như nhảy, đi bộ nhiều, tập aerobics… hay tránh sử dụng các dụng cụ phải cầm nắm chặt như dụng cụ làm vườn, dao chặt làm bếp …
- Làm mát tại chỗ bằng cách sử dụng túi nước đá, ngâm nước đá hoặc găng tay hoặc vớ đông lạnh để làm mát bàn tay và bàn chân trong quá trình điều trị hóa trị có Docetaxel.
Về phía chuyên môn Bác sĩ:
- Bổ sung vitamin B6, vitamin E.
- Sử dụng Corticoid khi có chỉ định.
- Sử dụng thuốc ức chế COX-2 khi cần nếu phác đồ có Capecitabine, hiệu quả kiểm soát lên đến 50%.
- Xem xét giảm liều hoặc ngưng hẳn liệu trình thuốc hóa trị ở những trường hợp biến chứng HFS trung bình đến nặng. Mặc dù như vậy sẽ gián đoạn điều trị đặc hiệu ung thư nhưng thay vào đó, Bác sĩ sẽ có phác đồ thay thế hoặc kế hoạch theo dõi phù hợp cho từng trường hợp cụ thể.
- Kế hoạch theo dõi, kiểm tra mỗi đợt hóa trị.
Tóm lại, phòng ngừa và điều trị hội chứng bàn tay – bàn chân trong điều trị ung thư là một sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và bác sĩ. Dưới sự hướng dẫn của Bác sĩ, bệnh nhân sẽ biết được các triệu chứng để theo dõi và chăm sóc tại nhà, qua đó phản hồi với Bác sĩ điều trị để thảo luận, lựa chọn hướng điều trị và theo dõi phù hợp cho từng trường hợp bệnh, đạt được hiệu quả kiểm soát bệnh như mong muốn.
BS CKI Dương Văn Ninh
Khoa Ung bướu – Bệnh viện ĐKTT An Giang