DỊ ỨNG-NHỮNG ĐIỀU NGƯỜI BỆNH CẦN BIẾT
BS.CKII. Trương Văn Lâm – Trưởng khoa Nội tổng hợp
Bệnh lý dị ứng hiện nay được Tổ chức Y Tế Thế Giới xếp vào loại bệnh mãn tính. Bệnh có độ lưu hành tăng gấp đôi mỗi 15 năm và nhất là hiện nay đang tăng cao trên toàn thế giới, đặc biệt ở các nước đang trên đường hội nhập như Việt Nam
Dị ứng là một trong những biểu hiện cực kỳ hay gặp. Mỗi người đều bị nhiều lần trong đời. Tuy rất phổ biến như vậy nhưng rất có nhiều cái nhìn và hiểu biết chưa đầy đủ về nó và có thể đưa đến những hệ quả không tốt. Cùng tham khảo bài viết này để hiểu rõ hơn về tình trạng phổ biến trên, cũng như là cách phòng ngừa xử lý phù hợp nhất có thể nhé.
Dị ứng thực phẩm thường gặp
- Dị ứng là như thế nào?
Một cách nhìn tổng thể thì đây không hoàn toàn là bệnh, trừ một số bệnh lý đặc trưng như hen, chàm,…. Đây được định nghĩa là tình trạng phản ứng của cơ thể, trong khoa học y học thì được nhắc đến với khái niệm “Phản ứng quá mẫn”. Xuất hiện khi hệ miễn dịch bản thân cá thể bị kích hoạt do các kháng nguyên lạ.
Trong trường hợp bình thường, các protein hay các chất rất đỗi vô hại như sữa bò, đạm từ tôm, cá,… sẽ được cơ thể bỏ qua. Tuy nhiên trên cơ địa dị ứng, những thành phần này có thể bị cơ thể nhận diện và đưa đến các phản ứng. Và là cơ sở để biểu hiện các triệu chứng của tình trạng này.
Có rất nhiều loại tác nhân có thể gây phản ứng phản vệ
- Nguyên nhân gây dị ứng
Các tác nhân gây dị ứng có thể bao gồm:
- Chất gây dị ứng trong không khí như phấn hoa, vẩy da động vật, mạt bụi và nấm mốc.
- Thực phẩm phổ biến gây dị ứng như đậu phộng, hạt cây, lúa mì, đậu nành, cá, động vật có vỏ, trứng và sữa.
- Côn trùng đốt như ong hoặc ong bắp cày.
- Các loại thuốc, đặc biệt là kháng sinh thuộc nhóm penicillin hoặc các nhóm tương tự.
- Mủ cao su và các chất khác mà khi mọi người có thể chạm vào có khả năng gây ra kích ứng da.
Nói chung, các chất ngoài cơ thể đều ít nhiều có khả năng gây dị ứng. Tuy vậy có một số chất có khả năng gây dị ứng rất cao, thậm chí là chắc chắn sẽ gây phản ứng quá mẫn như: Nọc ong, nọc rắn, … Những tình huống này có thể dẫn đến nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp lúc.
- Cơ chế và phản ứng có mấy giai đoạn?
Các tác nhân gây dị ứng khác nhau tác động đến các bộ phận cơ thể theo những cơ chế khác nhau. Bài viết này sẽ tập trung vào cơ chế của sốc phản vệ, phản ứng dị ứng nguy hiểm nhất có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
Sốc phản vệ (Anaphylaxis) là phản ứng dị ứng nghiêm trọng liên quan đến nhiều hệ thống cơ thể khác nhau như da, đường hô hấp và đường tiêu hóa. Phản ứng này xảy ra rất nhanh và có khả năng dẫn đến tử vong. Sốc phản vệ diễn ra với 3 giai đoạn như sau:
- Giai đoạn thứ nhất: Giai đoạn này còn được gọi là giai đoạn mẫn cảm. Trong giai đoạn này, dị nguyên xâm nhập vào cơ thể qua các con đường như tiêm, truyền, hít thở, ăn uống hoặc tiếp xúc qua da. Giai đoạn tiềm ẩn kéo dài từ 7 đến 10 ngày, trong đó kháng thể phổ biến nhất là IgE, được sản xuất và liên kết với các bạch cầu ưa bazơ và dưỡng bào.
- Giai đoạn thứ hai:Đây còn được gọi là giai đoạn hóa sinh bệnh. Trong lần tiếp xúc thứ hai với dị nguyên, phân tử IgE kết hợp với dị nguyên, có sự tham gia của bạch cầu ái toan. Sự kết hợp này dẫn đến việc giải phóng một loạt các hoạt chất trung gian như histamin, serotonin, bradykinin, prostaglandin D2 và các leucotrien (như D4 và B4).
- Giai đoạn thứ ba:Còn gọi là giai đoạn sinh lý bệnh. Trong giai đoạn này, các hoạt chất trung gian đã được giải phóng (như histamin, serotonin và các leucotrien) gây ra tình trạng giãn rộng của các động mạch lớn, dẫn đến tụt huyết áp, co thắt phế quản, gây khó thở, co thắt dạ dày và tá tràng, gây đau vùng bụng và co thắt các động mạch não, dẫn đến các triệu chứng như đau đầu, choáng váng, thậm chí là hôn mê.
- Biểu hiện triệu chứng của tình trạng này là gì?
Như đã nói, các biểu hiện của dị ứng có thể thay đổi từ mức độ nhẹ đến nguy kịch. Tuy nhiên, một điều cần chú ý rằng, không phải tình trạng phản vệ này sẽ luôn ở một mức độ. Có thể nạn nhân sẽ tiến triển triệu chứng rất nhanh nếu không được chú ý. Đặc biệt là các thực phẩm nguy cơ cao nhưng lại được sử dụng số lượng nhiều hay đặc biệt hơn nữa là thuốc. Biểu hiện triệu chứng có thể khác nhau giữa các loại dị ứng.
4.1. Viêm mũi dị ứng
- Nhảy mũi, hắt xì liên tục.
- Ngứa dữ dội ở mũi, mắt và trần họng.
- Chảy nước mũi, nghẹt mũi.
- Sưng đỏ, ngứa, đau và chảy nước mắt (viêm kết mạc)
- Nổi mề đay, ngứa
4.2. Dị ứng thức ăn
- Nổi mề đay.
- Ngứa họng.
- Sưng tấy môi, lưỡi, mắt, mặt.
- Chảy nước mắt.
- Khò khè.
- Các biểu hiện của sốc phản vệ.
4.3. Côn trùng đốt
- Sưng (phù) rộng rãi tại vị trí bị côn trùng chích
- Ngứa hoặc nổi mề đay khắp cơ thể.
- Ho, tức ngực, thở khò khè hoặc khó thở.
- Các biểu hiện của sốc phản vệ.
4.4. Dị ứng thuốc
- Ngứa, mề đay.
- Sưng mặt.
- Chảy nước mũi.
- Khò khè, khò thở.
- Đau bụng, tiêu chảy.
- Các biểu hiện của sốc phản vệ.
- Dị ứng có nguy hiểm không?
Không bao giờ được xem thường! Đó là câu nói của các bác sĩ dành cho bạn. Tuy phổ biến là mức độ nhẹ và không ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ. Nhưng khả năng phản ứng nặng nề, thậm chí nguy kịch là có, thậm chí là rất nhiều. Không khó khi tìm báo cáo về các tình trạng tử vong do xử trí không kịp thời các trường hợp sốc phản vệ.
Sốc phản vệ là tình trạng nặng nhất. Nạn nhân sẽ nhanh chóng tử vong nếu không được phát hiện, chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Nhưng khi được xử trí, có thể thấy sự hồi phục rất ngoạn mục và cá nhân đó sẽ quay lại cuộc sống hoàn toàn bình thường.
- Xử lý như thế nào khi gặp các triệu chứng trên?
Đối với những trẻ hoặc người lớn với cơ địa dị ứng. Nhạy cảm với thành phần các loại thực phẩm và sự thay đổi thời tiết, môi trường. Hãy tham vấn bác sĩ điều trị để được hướng dẫn chẩn bị sẵn thuốc chống dị ứng và sử dụng khi có các dấu hiệu dị ứng nhẹ.
Gần đây, các kỹ thuật điều trị dị ứng đã tiến bộ đáng kể. Các biện pháp điều trị và phòng ngừa thường nhấn mạnh việc hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng.
Điều trị dị ứng bằng thuốc là một trong những phương pháp phổ biến nhất để kiểm soát các triệu chứng.
Một số loại thuốc được sử dụng để ngăn chặn dị ứng hoặc ngăn kích hoạt các tế bào và quá trình gây dị ứng. Những thuốc này bao gồm:
. Thuốc kháng histamine.
. Glucocorticoids.
. Epinephrine (adrenalin)
- Phòng ngừa dị ứng như thế nào?
- Để tránh dị ứng, cách tốt nhất nên giữ khoảng cách với những chất gây kích ứng. Ngoài ra, cần sử dụng thuốc kháng histamine hoặc các loại thuốc khác hàng ngày để kiểm soát triệu chứng.
- Nếu bạn dễ bị dị ứng với động vật, tránh việc vuốt ve, ôm, hoặc hôn. Hạn chế đặt chúng ở phòng ngủ và trên nội thất.
- Thường xuyên hút bụi thảm, làm sạch thảm và các bề mặt khác để loại bỏ bụi, lông động vật, phấn hoa,…
- Nên dùng máy lọc không khí trong nhà vì chúng giúp loại bỏ chất gây dị ứng khỏi không khí trong môi trường của bạn