HIV/AIDS có thể nói đã ăn sâu bén rễ vào đời sống và sinh hoạt của loài người khi dịch bệnh này đã xuất hiện từ đầu những năm 70’ đến nay và chưa thể chấm dứt hoàn toàn được. Với hình thái dịch bệnh HIV/AIDS đã thay đổi dường như sẽ là nguy cơ khiến cho mọi nỗ lực phòng chống dịch của chúng ta từ trước tới nay thành lãng phí. Không còn là lây truyền chủ yếu qua đường máu, HIV/AIDS nay đang bùng lên qua đường tình dục khi con đường này dần trở thành đường lây chủ yếu. Và theo thường lệ, ngày 1 tháng 12 hằng năm mang tên gọi World AIDS Day – Ngày thế giới phòng chống AIDS, nhằm kêu gọi mọi người nâng cao nhận thức về nạn dịch AIDS do lây nhiễm HIV và đồng thời là dịp để tưởng nhớ các nạn nhân đã chết vì HIV/AIDS.
Nguồn gốc
“Ngày thế giới phòng chống bệnh AIDS” được James W. Bunn và Thomas Netter (hai nhân viên của Chương trình toàn cầu về AIDS) đề xuất vào tháng 8/1987 và lần đầu tiên áp dụng vào ngày 1 tháng 12 năm 1988.
Năm 1997, Liên Hiệp Quốc đã lập ra “Chiến dịch thế giới phòng chống AIDS” với chủ đề tập trung vào Phòng chống HIV/AIDS cho trẻ em và người trẻ và kéo dài trong 2 năm đầu. Nhưng nhận thấy được sự bất cập khi vấn đề là tất cả mọi lứa tuổi đều có thể nhiễm HIV/AIDS, cho nên chiến dịch gặp nhiều sự chỉ trích vào những năm tháng đó.
Năm 2004, “Chiến dịch thế giới phòng chống AIDS” đã trở thành một tổ chức độc lập.
UNAIDS bắt đầu hỗ trợ Việt Nam ngay từ năm 1996 — năm thành lập của tổ chức. Một Cố vấn chương trình quốc gia được phái đến Việt Nam và một văn phòng nhỏ được mở tại trụ sở của Bộ Y tế cũng vào năm này, khởi đầu hoạt động của văn phòng UNAIDS tại Việt Nam. UNAIDS cam kết tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong các nỗ lực thực hiện mục tiêu 90-90-90 (mục tiêu 90-90-90 là 90% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình, 90% người được chuẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng vi rút và 90 % người nhiễm HIV đã được điều trị bằng thuốc kháng vi rút kiểm soát được số lượng vi rút ở mức thấp) và hoàn thành Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ số 6 liên quan đến HIV/AIDS vẫn còn đang dang dở. Từ đó đến nay, UNAIDS đã phát triển lớn mạnh trong vai trò dẫn dắt đáp ứng với HIV trên toàn thế giới cũng như ở cấp độ quốc gia. Hỗ trợ của UNAIDS dành cho Chính phủ và nhân dân Việt Nam cũng đã gia tăng đáng kể.
Trong bối cảnh diễn biến dịch phức tạp, cùng với khó khăn sau đại dịch COVID, Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đặt ra ba mục tiêu 95-95-95 đó là: 95% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình; 95% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV; và 95% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế.
Mục tiêu
- Giảm bớt một số kỳ thị xung quanh căn bệnh này, và giúp thúc đẩy sự nhìn nhận vấn đề là một bệnh gia đình.
- Nâng cao nhận thức và kêu gọi tầm soát HIV hiệu quả cho mọi người, giữ an toàn đối với bạn tình, gia đình và xã hội.
- Tiến tới kết thúc dịch AIDS vào năm 2030, để AIDS không còn là một mối nguy cho sức khỏe cộng đồng.
Biểu tượng và ý nghĩa
Dải băng đỏ là biểu tượng toàn cầu cho tình đoàn kết với những người nhiễm HIV và những người bị bệnh AIDS.
Với hình tượng dải băng đỏ, có thể là buộc ở cổ tay hoặc được để ở những nơi trang trọng, chính là biểu tượng toàn cầu cho tình đoàn kết với những người nhiễm HIV và những người bệnh AIDS.
Thàmh tựu
Tính đến năm 2017, tổng số người nhiễm HIV trên toàn thế giới là 36,9 triệu người, trong đó tập trung đông nhất ở khu vực Bắc và Nam Phi với 19,6 triệu người. Ngoài ra, số lượng trẻ em dưới 15 tuổi nhiễm HIV là 1,8 triệu trẻ.
Theo báo cáo mới nhất năm 2018 của Chương trình Phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), trong thế kỷ này, số người chết liên quan đến AIDS hiện ở mức thấp nhất với dưới 1 triệu người tử vong mỗi năm nhờ sự tiếp cận ổn định với việc điều trị kháng virus.
Tuy nhiên, điều trị HIV mới chỉ dừng lại ở thuốc kháng virus có tên gọi ARV. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết đến nay, điều trị bằng thuốc ARV được coi là điều trị đặc hiệu vì nó làm ức chế sự nhân lên của virus, từ đó duy trì được lượng virus thấp nhất trong máu và duy trì được tình trạng bình thường của hệ miễn dịch.
Điều đó cho thấy việc tìm kiếm một loại vaccine có thể loại bỏ được hoàn toàn virus HIV vẫn là một con đường dài, đầy gian nan. Dẫu vậy, những câu chuyện dưới đây vẫn là tia sáng để thắp lên hy vọng và động lực cho những nhà nghiên cứu đang làm việc không mệt mỏi để tìm ra lối thoát cho những người nhiễm HIV.
Timothy Ray Brown, 52 tuổi, là một trong số 70 triệu người nhiễm HIV và là người duy nhất trên thế giới được điều trị khỏi loại virus quái ác vốn tưởng như vô phương cứu chữa này.
Sau khi không còn bất kỳ dấu hiệu nào của HIV, ông Brown được giới thiệu với thế giới với cái tên “bệnh nhân Berlin” bởi ông muốn giấu danh tính mình. Nhưng đến năm 2010, ông đã quyết định xuất hiện trước công chúng.
Trường hợp của “em bé Nam Phi” đã giúp nhiều trẻ em có thêm hy vọng sẽ không phải điều trị bằng thuốc trong những năm tháng trưởng thành.
Theo một báo cáo được đưa tại hội nghị ở Paris năm 2017, một em bé bị nhiễm HIV từ khi sinh ra và trải qua một đợt điều trị ngắn đã sống sót khỏe mạnh trong suốt 9 năm qua mà không cần thêm một loại thuốc nào. Trường hợp này được thế giới biết đến với cái tên “em bé Nam Phi”.
Trước đó, vào năm 2007, một cuộc thử nghiệm trên trẻ sơ sinh nhiễm HIV từ khi sinh ra đã được tiến hành tại Nam Phi, một trong những điểm nóng nhất của HIV trên thế giới. Những đứa trẻ này được lựa chọn ngẫu nhiên và chia thành hai nhóm điều trị, một nhóm được điều trị trong 40 tuần với thuốc kháng virus và nhóm còn lại là 96 tuần. “Em bé Nam Phi” này là một trong 143 đứa trẻ được điều trị trong khóa ngắn hơn. Khi quãng thời gian điều trị bằng thuốc kết thúc, các nhà nghiên cứu đã không còn tìm thấy virus HIV trong máu của em.
Các nhà nghiên cứu đã hy vọng rằng họ có thể đúc kết được nhiều từ trường hợp này để có thể cứu những đứa trẻ khác không phải dùng thuốc hàng ngày trong suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, hy vọng này của các nhà nghiên cứu đã tan vỡ khi họ phát hiện ra rằng “em vé Nam Phi” không hoàn toàn được chữa khỏi. Mặc dù không có sự lan truyền của HIV nhưng thông qua các kỹ thuật thử nghiệm tiên tiến, họ phát hiện ra một khối chứa virus tích hợp bên trong một tỉ lệ nhỏ tế bào miễn dịch. Nhưng xét về tổng thể, hệ thống miễn dịch của đứa trẻ hoàn toàn khỏe mạnh, không có dấu hiệu nhiễm HIV cũng như các triệu chứng của căn bệnh.
Cần đưa những sáng kiến hiệu quả đến với toàn thế giới
Ông Anthony S. Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia (NIAID), người tài trợ cho dự án nghiên cứu, nói: “Cần nghiên cứu thêm mới có thể kết luận về sự thuyên giảm HIV trong thời gian dài của những đứa trẻ nhiễm bệnh. Tuy nhiên trường hợp này đã củng cố hy vọng cho chúng tôi rằng, bằng việc điều trị cho trẻ nhiễm HIV trong giai đoạn ngắn bắt đầu từ giai đoạn phôi thai, chúng tôi có thể cứu chúng khỏi gánh nặng điều trị suốt đời cũng như hệ quả về sức khỏe”.
Câu chuyện của “em bé Nam Phi” là trường hợp thứ ba của trẻ bị nhiễm HIV mà vẫn khỏe mạnh trong một thời gian dài không cần điều trị. Trước đó, các nhà nghiên cứu đã báo cáo về một em bé Pháp sinh năm 1996 nhiễm HIV từ khi sinh ra và được điều trị khi 3 tháng tuổi. Đứa trẻ này đã sống khỏe mạnh và không tìm thấy virus HIV trong người trong suốt 11 năm sau đó.
Thật khó có thể khẳng định đến khi nào con người mới có được loại thuốc chữa trị được căn bệnh này khi mới chỉ có rất ít người may mắn sống sót, trong khi con số những người mắc HIV vẫn chưa dừng lại. Đồng thời, nhiều khó khăn trong việc chữa trị HIV đang tồn tại như phân biệt đối xử, điều kiện về thiết bị, cơ sở y tế, nhận thức của cộng đồng…
Lời kêu gọi hành động
Thực tế cho thấy các bệnh xã hội nói chung và AIDS nói riêng đã trở thành một trong các dịch bệnh phá hoại lớn nhất trong lịch sử. Cho đến nay chúng ta vẫn đang tập trung nghiên cứu nhằm tìm ra lọai vắc xin, thuốc đặc hiệu để tiêu diệt HIV.
Mặc dù gần đây, việc điều trị và phòng chống HIV đã được cải thiện ở nhiều vùng trên thế giới, nhưng tỉ lệ người mắc HIV và số lượng người chết vì AIDS vẫn là rất lớn. Vì vậy, biết cách tự phòng cho mình và cho cộng động cũng như tuyên truyền cho mọi người cùng hiểu biết được coi như là một vắc xin để phòng ngừa HIV/AIDS hiện nay.
BS DƯƠNG QUỐC HIỀN
Trưởng khoa Truyền nhiễm- BV ĐKTT An Giang
Tài liệu tham khảo
- http://bvndtp.org.vn
- http://vaac.gov.vn
- https:/hcdc.vn