Đái tháo đường đang trở thành một trong những thách thức sức khỏe nghiêm trọng nhất trên toàn cầu. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa, suy thận, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và tàn phế. Đáng lo ngại, số người mắc đái tháo đường ngày càng tăng nhanh ở mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Ngày 14 tháng 11 hằng năm được chọn là Ngày Quốc tế Đái tháo đường – sự kiện do Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát động nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm này. Chủ đề năm nay, “Đái tháo đường qua các giai đoạn cuộc đời” (Diabetes across life stages), nhấn mạnh rằng đái tháo đường có thể ảnh hưởng đến mỗi người ở mọi độ tuổi – từ trẻ em, phụ nữ mang thai, người trưởng thành đang làm việc cho đến người cao tuổi.
Thông điệp của chiến dịch kêu gọi toàn bộ cộng đồng cùng chung tay xây dựng môi trường sống lành mạnh, tăng cường tầm soát sớm và hỗ trợ chăm sóc liên tục để mỗi người, ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời, đều có cơ hội sống khỏe mạnh và tự chủ cùng bệnh đái tháo đường.
1. Tầm quan trọng của việc nhận biết và phòng ngừa đái tháo đường?
Đái tháo đường hiện là một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất:
– Cứ mỗi 10 người trưởng thành thì có 1 người mắc bệnh.
– Hơn một nửa người bệnh không biết mình đang mắc bệnh, dẫn đến phát hiện muộn khi đã có biến chứng.
– Bệnh gây tổn thương nhiều cơ quan quan trọng: tim mạch, thận, mắt, thần kinh, mạch máu ngoại biên.
2. Đái tháo đường là gì?
Đái tháo đường là tình trạng đường huyết tăng cao kéo dài do cơ thể thiếu insulin, đề kháng insulin, hoặc cả hai. Gồm 3 nhóm chính:
– Đái tháo đường típ 1
– Đái tháo đường típ 2
– Đái tháo đường thai kỳ
3. Những dấu hiệu cảnh báo:
– Khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều
– Sụt cân không rõ nguyên nhân
– Mệt mỏi, nhìn mờ
– Nhiễm trùng da, răng, miệng kéo dài
– Tê bì tay chân
4. Ai nên tầm soát?
– Người ≥ 40 tuổi
– Người thừa cân – béo phì
– Tiền sử gia đình mắc đái tháo đường
– Người ít vận động
– Người có tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu
– Phụ nữ có tiền sử mắc: đái tháo đường thai kỳ, sinh con to ≥ 4kg, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
5. Những biến chứng thường gặp trên bệnh nhân đái tháo đường?
Biến chứng của đái tháo đường chủ yếu do đường huyết tăng cao không được kiểm soát tốt trong thời gian dài gây tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Các biến chứng chia làm 2 nhóm chính: biến chứng cấp tính và biến chứng mạn tính.
Biến chứng cấp tính: nhiễm toan ceton, tăng áp lực thẩm thấu máu, hạ đường huyết.
Biến chứng mạn tính:
+ Biến chứng mạch máu lớn: Nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người mắc đái tháo đường là do biến chứng tim mạch, trong đó có: bệnh mạch vành (nhồi máu cơ tim), bệnh mạch não (đột quỵ), bệnh động mạch ngoại biên làm giảm tưới máu chi dưới gây đau cách hồi, loét chân, hoại tử.
+ Biến chứng mạch máu nhỏ: ảnh hưởng đến các cơ quan như mắt (bệnh võng mạc, gỉảm thị lực hoặc thậm chí mù loà), thận (bệnh thận mạn) và thần kinh (gây tê bì tay chân, cảm giác nóng rát, châm chích như kiến bò; yếu cơ, teo cơ).
6. Cần làm gì để phòng ngừa đái tháo đường?
– Ăn uống lành mạnh: tăng rau xanh, hạn chế đường và chất béo
– Chăm sóc giấc ngủ và kiểm soát stress
– Giữ cân nặng hợp lý
– Tập luyện ít nhất 150 phút/tuần
– Khám sức khỏe định kỳ
– Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia.
7. Thông điệp: Chung tay tạo thay đổi
“Chung tay đẩy lùi đái tháo đường – Dinh dưỡng hợp lý – Vận động mỗi ngày – Tầm soát sớm để sống khỏe dài lâu.”
Ngày Quốc tế Đái tháo đường là cơ hội để nâng cao nhận thức tại cộng đồng, thúc đẩy thay đổi hành vi và kêu gọi sự hỗ trợ từ gia đình – nhà trường – nơi làm việc – hệ thống y tế.
Hãy cùng hành động hôm nay, lan tỏa kiến thức và tạo nên một tương lai tốt đẹp hơn cho tất cả những người bị ảnh hưởng bởi đái tháo đường.
BS.Phan Thiên Ngân – Khoa Nội Tiết – Bệnh viện đa khoa An Giang